Door: Rabbijn Simon Bornstein®
Deze week lezen we de parashah Acharei Mot, die gaat over de rituelen die de hogepriester moet uitvoeren op Jom Kippoer, de Grote Verzoendag. In deze blog post wil ik een aspect van deze parashah belichten dat me bijzonder aanspreekt: de rol van de twee bokken die gebruikt worden voor het verzoeningsritueel.
De Tora vertelt ons dat Aharon, de broer van Moshe en de eerste hogepriester, twee bokken moet nemen en ze door middel van een loting toewijzen aan God of aan Azazel, een mysterieuze figuur die in sommige bronnen wordt geïdentificeerd met een demon of een woestijngeest. De bok die aan God wordt toegewezen, moet worden geslacht als een zondoffer. De bok die aan Azazel wordt toegewezen, moet levend worden weggestuurd naar de woestijn, nadat Aharon al zijn handen op zijn kop heeft gelegd en alle zonden van het volk Israël heeft beleden.
Wat is de betekenis van dit ritueel? Waarom worden er twee bokken gebruikt en waarom wordt er een loting gehouden? Wat is de rol van Azazel en wat gebeurt er met de bok die naar hem wordt gestuurd?
Er zijn vele interpretaties en verklaringen gegeven voor deze vragen door de eeuwen heen. Ik wil hier een exegese delen van een bekende rabbijn uit de Middeleeuwen, Rabbi Shlomo ben Yitzchak, beter bekend als Rashi. Rashi leefde in Frankrijk in de 11e eeuw en schreef een invloedrijke commentaar op de Tora en de Talmoed. Zijn commentaar is gebaseerd op verschillende bronnen uit de rabbijnse traditie, zoals de Midrasj en de Talmud.
Rashi legt uit dat het doel van het verzoeningsritueel met de twee bokken is om God tevreden te stellen en om Azazel af te kopen. Hij zegt dat God wil dat we Hem een offer brengen om onze zonden te erkennen en om vergeving te vragen. Maar Hij wil ook dat we Azazel een geschenk geven om hem te kalmeren en om te voorkomen dat hij ons aanklaagt of schade berokkent. Daarom worden er twee bokken genomen die zo veel mogelijk op elkaar lijken, zodat het lijkt alsof ze evenveel waard zijn. Maar in werkelijkheid is de bok die aan God wordt geofferd veel waardevoller dan de bok die naar Azazel wordt gestuurd, omdat hij wordt geslacht in heiligheid en zijn bloed wordt gesprenkeld op het altaar en in het Heilige der Heiligen. De bok die naar Azazel wordt gestuurd, daarentegen, wordt niet eens als een offer beschouwd, maar als een afval dat wordt weggegooid in de woestijn.
Rashi zegt ook dat het loten tussen de twee bokken dient om te laten zien dat we niet weten welke bok God wil hebben en welke Azazel. We laten het aan God over om te beslissen welke bok Hij verkiest en welke Hij afstaat aan Azazel. We erkennen zo onze afhankelijkheid van God en onze onwetendheid over Zijn wil. We tonen ook onze nederigheid en onze onderwerping aan Zijn oordeel.
Volgens Rashi is het verzoeningsritueel met de twee bokken dus een manier om onze relatie met God te herstellen en om ons te beschermen tegen het kwaad. We geven God eer en dankbaarheid voor Zijn vergeving en genade. We geven Azazel respect en vrees voor zijn macht en invloed. We laten zien dat we ons bewust zijn van onze fouten en dat we bereid zijn om ons te verbeteren.
