donderdag 28 juni 2018

Oranjezon, Brooches voor de Koning!

Overgoten door een krachtige Oranjezon ontvangen de burgers van Hoorn vandaag onze Vorst. Spelevarend door de Zuiderzeehaven wordt Majesteit toegezongen, opwinding alom. Een prachtige gelegenheid om de brooche voor het regerend Vorstenpaar te mogen zeggen.

allemaal brooches!

De holloche biedt voor een aantal gelegenheden een speciale brooche bij het waarnemen van een bijzonder schouwspel. Zo zijn er brooches die worden uitgesproken bij het zien van bloeiende vruchtbomen, een bliksem, de maan, de zon een grote geleerde. 

Er bestaat ook een speciale brooche die wordt gezegd op het moment dat een Jehoede een regerend vorst waarneemt. Deze brooche luidt in het Ngiwriet: 
ברוך אתה ה' אלוקינו מלך העולם שחלק מכבודו לבשר ודם
Boroech atto Adonoj Elaukeine Mellech Hengaulom Sjecheilek Mekwodau lebosor wedam.

Voor we de brooche voor de Malchoes - Majesteitelijkheid - zeggen, moeten we volgens de Halloche Broere 224:14 eerst de conclusie kunnen trekken dat de Mellech koninklijke gewaden of kleding draagt. De Sjoes Eljosiev HeCauhein 2:26 deelt deze opvatting. Wanneer de Koning een regulier kostuum draagt kunnen we de status van Malchoes aflezen aan de dignitarissen, veiligheidsmensen, militairen en ander gevolg dat hem omgeeft. 

Volgens de befaamde Rabbijn Mausje Sternbuch in zijn Sjoes Tesjoewes WeHenhogaus 2:139 reciteren we de brooche voor Malchoes ook voor de Vorstin, hoewel het doorgaans hallochisch uit diep respect nadrukkelijk niet gebruikelijk is naar vrouwen te staren.

Hallochisch bestaat er een groot verschil tussen staren en zien. De brooche spreken wij slechts uit wanneer wij de Vorst bewust zien en waarnemen. Wij concentreren ons daarbij op het intentioneel uitspreken van deze uiterst respect- en eervolle brooche voor onze geliefde Monarch.

dinsdag 26 juni 2018

Hoe eren we onze ouders?


In antwoord op de vraag op welke wijzen Joden hun ouders eren zijn verscheidene antwoorden te formuleren.



Een eerste mogelijkheid is het vernoemen van kinderen naar hun (groot-) ouders. De Tauro meldt dat het vroegste voorbeeld hiervan de casus van Nachor, de vader van Terach, de vader van Awrohom.   

In het algemeen is het gebruikelijk om een ouders van de echtgenoot als eerste vernoemen en daarna een ouder van de echtgenote. In de Asjkenozische traditie is het niet gebruikelijk om de grootouders te vernoemen zolang deze leven.

Dit heeft een praktische reden. Het is ons niet toegestaan om onze ouders bij hun voornaam aan te spreken. Het heeft de voorkeur hen respectvol aan te spreken met ‘pa’ of ‘vader’, dan wel ‘ma’ of ‘moeder’. In het bijzonder wanneer een van de ouders daarbij aanwezig zou zijn. Dit geeft de indruk niet respectvol te zijn naar de vader of moeder.

In de Sefardische traditie daarentegen is het gebruikelijk om de kleinkinderen wel naar grootouders te vernoemen, ook bij leven. Sefardische Joden ervaren dit juist als uiting van respect naar de levende grootouders.

Een tweede mogelijkheid is de navolgende. Op Ngerev Sjabbes - Sjabbesavond tonen kinderen respect naar hun ouders en of grootouders door hen te vragen om een brooche over de (klein-) kinderen uit te spreken. Na de Kiddesj benaderen de jongeren hun ouders met dit verzoek. De ouders en of grootouders geven hun kinderen of kleinkinderen deze brooche, ook wanneer deze volwassen worden of getrouwd zijn.

De (klein-) kinderen worden gezegend met de priesterzegen, de Birkes Cauheiniem: Moge de Eeuwige je zegenen en je beschermen, ... Sommige ouders zegenen hun kinderen en voegen daar aan toe: Moge de Eeuwige je zegenen zoals Menasje, enz. waardoor men de vrome wens uitspreekt dat al hun wensen vervuld mogen worden.

In Portugees-Israëlitische gezinnen bestaat de traditie - mienhog, dat kinderen direct na de zegening de handen van hun (groot-) ouders kussen. In de moderne hedendaagse Nederlandse samenleving is deze traditie bij velen uit het zicht geraakt, maar de oude Spaanstalige hallochische werken geven aan dat het de sterke voorkeur verdient deze mienhog te volgen.

Deze mienhog draagt bij aan het vormen en behouden van zeer respectvolle en hechte relaties binnen gezinnen en hele misjpoches, is daarmee van grote waarde.

donderdag 14 juni 2018

Tussen recht en compassie - samen leren om de juiste vragen te stellen.

Tussen recht en compassie - was het thema van een studiemiddag waarbij Dr. Markus van Loopik zijn jongste pennenvrucht presenteerde. Kabbala als levenskunst, luidt daarvan de titel. In een uitpuilende en uitputtend warme zaal traden diverse sprekers voor het voetlicht.

Kabbala als levenskunst

De middag werd geopend door Dr. B. van den Berg die een korte presentatie verzorgde over de aanleiding tot de middag, de boekpublicatie en de studiedag. Dr. Markus van Loopik belichtte het narratieve karakter van de Joodse religieuze overleveringen. Hij stelde traditie voor als een blijvend en tastend zoeken naar een waarheid.

Dr. M. van Loopik (midden) en Rabbijn Simon Bornstein
De academische bijdragen werden afgewisseld met muzikale bijdragen door het Klezmer-duo van Rob Zilverberg, dat onder andere het bekende 'A Genezele aujf dem Weg' en diverse nigoeniem ten gehore bracht. 

Na dit intermezzo sprak Dr. Van Loopik voor de tweede maal. Het verhaal van Rabbi Nachman van Breslav was een inleiding op zijn betoog over het spanningsveld van empathie tegenover recht in de Kaballah, de Joodse mystiek. Spreker presenteerde de voorstelling van de 'Hemelse Mens' - de Iesj Kadmaun - als model voor persoonsanalyse en voor de beoordeling van maatschappelijke processen.

Spreekster namens de uitgever
Dr. Van Loopik bood uiteindelijk het eerste exemplaar van zijn boek Kabbala als levenskunst - op zoek naar eenheid en heling aan Rabbijn Albert Ringer aan, die daarop kort sprak over de belangrijke boodschap van Dr. Van Loopik, die volgens spreker de Joodse mystiek toegankelijk maakt voor een geïnteresseerd en academisch publiek.

De aangename studiemiddag werd afgesloten met een vertoog over de inhoud en het belang van  het wetenschappelijk-theologisch periodiek Tenachon

---


Parsje van de week: Kaurach


בסײד

Parsje van de week: Kaurach
Bamiedbar: 16:01-18:32
aanvang sjabbes 15 juni 
 2018: 20.25 uur
einde sjabbes 16 juni 2018: 23.12 uur
Rabbijn Simon Bornstein
 ----------------------------------------------------------------------------------
   
Kaurach, is de titel van onze parsje van de week. Deze persoonsnaam heeft in het Hebreeuws verschillende betekenissen zoals ijs, hagel, vrieskou en dat in de huidige warme zomerperiode. Kaurach was een neefje van Mausje Rabbeine die het onbetwiste leiderschap van zijn oom Mausje ter discussie stelde door zich opstandig in zijn richting op te stellen.



De opstandigheid van Kaurach kwam voort uit een wellicht wat negatieve motivatie. Hij was enigszins ijverzuchtig over een benoeming van een jonger neefje in een functie door Mausje, waarvan Kaurach dacht dat die functie hem op het lijf geschreven was, goed bij hem kon passen.

Kaurach overtuigde zijn buren van de stam Re-oeven om hem behulpzaam te willen zijn om een coupe te plegen tegen zijn oom Mausje die moest leiden tot diens ontheffing uit de leiderschapsrol. 

Kaurach stelde dat Mausje eenvoudig niet het recht had om zijn broer Aheraun aan te stellen als Cauhein Godaul – Opperpriester. Kaurach claimde de functie van Cauhein Godaul voor zichzelf. Immers deze functie hing samen met een grote publieke verantwoordelijkheid, stond hoog in aanzien.


De kinderen van de stam Re-oeven kwamen daadwerkelijk in opstand tegen het gezag van Mausje. Zij hadden hierbij niets te winnen, maar verloren slechts hun leven als gevolg van hun solidariteit met Kaurach.

Hieruit leren onze geleerden, dat een mens altijd inspanning dient te leveren om zijn uiterste best te doen om te wonen tussen goede, deugdzame mensen. Het is immers onmogelijk om niet beïnvloed te worden door het milieu waarin men leeft, zoals door sommige buren. Of deze nu kwaad of goed zijn.


Het daarom niet verwonderlijk dat de toekomstige leraren van het Joodse volk voornamelijk afkomstig waren uit de stam Issachar. Deze stam woonde tijdens de omzwervingen in de Sinoj-woestijn in het kampement naast Mausje en Aheraun.

Hieruit leren we dus dat het belangrijk is een gunstige en weldadige woonomgeving te verkiezen in verband met onze gezondheid, cultuur, welzijn en de opvoeding van kinderen. Daarmee kiezen wij met wie wij om willen gaan en door wie wij ons misschien wel laten beïnvloeden.

Mausje benoemde een reeks personen in hoge functies binnen het volk, zulks  ‘in naam van God’, feitelijk per decreet. Kaurach stelde daarmee Gods eigen wil ter discussie. Voor dit ter discussie stellen werd hij strafwaardig geacht. Mausje deed echter zijn uiterste best om zijn neef te redden van bestraffing.

Een eerste poging van Mausje om rust in de gelederen te scheppen was zijn verzoek aan Kaurach om een dag later terug te willen komen, in tussentijd zouden Kaurach en zijn bondgenoten hun plannen en wensen nog eens kunnen herijken.

Toen deze poging faalde stelde Mausje voor om een examen te ontwerpen waaraan een potentiële Cauhein Godaul zich zou dienen te onderwerpen om zijn geschiktheid voor de functie aan te kunnen tonen.

Het was een privilege van de Cauhein Godaul om dagelijks op het gouden altaar reukwerk te verbranden. Alleen zij die geschikt zijn voor deze functie konden deze taak verrrichten. Reeds eerder hadden twee oudere zonen van Aheraun gepoogd deze taak uit te voeren, waarvoor zij door God werden bestraft met de dood.

Mausje stelde aan Kaurach voor dat Kaurach en diens volgelingen reukwerk in een pan zouden verbranden. God zou dan Zijn keuze kunnen bepalen omtrent de geschiktheid van de overgebleven persoon voor de functie van Cauhein Godaul, immers alle ongeschikte personen zouden wel eens het leven kunnen laten gedurende hun daad.

Het was de verwachting van Mausje, dat Kaurach zich uit deze uitdaging terug zou trekken, maar niets was minder waar. Kaurach was bereid om eventueel het leven te laten tijdens de voorgestelde poging, om aan te tonen dat hij de enig juiste persoon was om te functioneren als Cauhein Godaul. Mausje zond boodschappers naar Kaurach om hem te weerhouden van diens poging, maar zij werden afgewezen door Kaurach.

Mausje waarschuwde de Bnei Jisro’eil zich ver te houden van de tenten van Kaurach en diens aanhangers. Zulks opdat zij geen schade zouden hoeven ondervinden. Hij stelde voorts dat de aarde zich zou openen om Kaurach met aanhang te verzwelgen. Mausje was nog niet uitgesproken of zo geschiedde. Kaurach,diens echtgenote en kinderen en al hun aardse bezittingen werden door de aarde verzwolgen.

De metafoor van de opslokkende aarde toont aan, dat het veroorzaken van meningsverschillen en ruzie’s, het verstoren van de vredige rust en harmonie in een gemeenschap één van de meest serieuze slechte daden kan zijn die een persoon kan plegen. 

Normaal moet uitsluitend de overtreder of zondaar een prijs betalen voor het veroorzaakte leed, maar in deze parsje betalen de onschuldigen ook een kostprijs. Kaurach en al diens aanhangers vonden de dood door een 'hemels vuur' dat op hen neerdaalde.

Om duidelijk te maken dat de Eeuwige Mausje en Aheraun voor hun functies had uitverkoren tot Cauhein Godaul, werd Mausje opgedragen om van iedere stam een oudste te nemen en van hen om een stukje hout te vragen waarop ieders naam was aangebracht.

Deze houten stokken representeerden alle stammen van het volk Israël De stok die Aheraun vertegenwoordigde, droeg de naam van de stam Levie. De stokkenbundel werd geplaatst voor de Aheraun Hekaudeisj, de Heilige Arke. 

De daarop volgend ochtend trof men een bloeiende en vruchtdragende Amandelboom aan, die voort was gesproten uit de stok die de stam Levie representeerde. Van alle fruitbomen is de Amandelboom de eerste boom die bloeit en vrucht draagt. 


Zo is het oog met een ieder die de functie van het priesterschap ter discussie durft te stellen, deze wordt door de Eeuwige 'bestraft. Eeuwen later werd Koning Oezioh van Jehoedoh door melaatsheid getroffen, nadat hij het Heilige der Heiligen had betreden met de intentie om daar een welriekend offer voor God te branden. Dat de taak van de Cauhein Godaul.en niet van de koning.

Nadat het priesterschap ter discussie was gesteld, zo leert ons de Tauro, worden de rechten en plichten van Cauheiniem en Levie-iem in de tekst herhaald en herbevestigd. De Tauro leert ons dat zodra het volk het Land bereikt, zullen de Cauheiniem en Levie-iem 'geen land bezitten'.  

In de plaats daarvan zal in al hun materiële behoeften en noden worden voorzien door de andere stammen in ruil voor hun godsdienstige en maatschappelijke dienstverlening in de Beis Hemikdosj – Tempel in Jeroesjolojiem Ngier Hekaudeisj.

Welke gave men ook verkoos aan een Leviet te schenken, diende altijd de meest aantrekkelijke gave te zijn, het beste product. Alles minder dan het beste van een product, was onvoldoende en werd niet geaccepteerd.

Hieruit leren we dat alles wat men schenkt met een religieuze intentie of een met godsdienstig doel of alles wat wij (op)bouwen ten behoeve van Hosjem, moet worden vervaardigd van de beste materialen, moet zijn van een superieure en duurzame kwaliteit ter ere van onze Schepper, zoals ook in de prachtige sjoel in Alkmaar.

Goed Sjabbes!.

woensdag 13 juni 2018

Synagoge Zaandam in coalitieakkoord.

Door: Rabbijn Simon Bornstein

De synagoge van Zaandam wordt vermeld in het coalitieakkoord voor de nieuwe regeerperiode van de Zaanse gemeenteraad.

Prentbriefkaart met de synagoge aan de Gedempte Gracht te Zaandam, tegenover de Koeienmarkt, ca. 1905
Sjoel Zaandam, prentbriefkaart uit 1905
(Joods Historisch Museum)


De gemeenteraad van Zaandam wil samen met private partijen komen tot een andere invulling van het pand van de voormalige synagoge.
In de Zaanse synagoge aan de Gedempte Gracht 40 is momenteel een bel-winkel gevestigd. Kort geleden werd een houten bord aan de gevel bevestigd met een Hebreeuwse tekst, die daar voor de vernietiging van de Joodse gemeenschap onder Nazi-bezetting ook hing.


Het onderwerp synagoge werd in het coalitieakkoord opgenomen op wens van de politieke partijen Christen Unie en Rosa.  

De Zaanse sjoel is een Provinciaal Monument en werd in 1865 ingewijd door de Nederlands Israëlitische Gemeente Zaandam, welke circa vijftien jaar geleden werd opgeheven.


Rabbinaat Alkmaar volgt van zeer nabij de ontwikkelingen in Zaandam.

vrijdag 8 juni 2018

Gods onvoorwaardelijke liefde voor iedere Jood, voor ieder mens.


Door: Rabbijn Simon Bornstein


Het is eenvoudig te stellen dat ieder individu een relatie heeft tot de Schepper, ongeacht waar men is. Een individu kan zich spiritueel voelen en zich verbonden weten. Om een solide Joodse gemeenschap te kunnen behouden of vormen is het noodzakelijk dat de mechangiem zoals ouders, grootouders, leraren en rabbijnen aan jongeren en gemeenteleden leren dat Gods liefde voor ieder mens is, onvoorwaardelijk. 


Sommige mensen nemen afstand van het fenomeen godsdienst. Dit kan een reeks oorzaken hebben. Van een oorlogspleegkind dat in een niet-Joods pleeggezin een Joodse opvoeding heeft moeten ontberen, tot het maken van bewuste persoonlijke keuzes die doen afwijken van een Joodse levensweg.

Het is van het grootste belang om een open houding te hebben wanneer wij sjoel gaan, om gasten en nieuwkomers hartelijk  en warm te verwelkomen. Hen op hun gemak te stellen. Een maal een warm welkom in sjoel kan een Jehoede die nooit eerder naar sjoel ging voor het leven behouden voor het Jodendom. Een welkom dat als afwijzing werd ervaren kan een mens beschadigen voor het leven.

Liefde voor de medemens moet men uitstralen. Een hartelijk welkom in sjoel behoort men fatsoenlijk te organiseren. Een comité kan worden opgezet van personen die nieuwkomers en vaste sjoelbezoekers hartelijk welkom heet, een Tefille aanreikt en de gast daarin zo mogelijk ook wegwijs maakt.

Jongens die in Jesjiewe leren verstouwen enorme hoeveelheden hallochische leerstof. Mechangiem behoren idealiter deze jongeren als jong en individueel mens te beschouwen, hen te onderwijzen dat Hasjem onvoorwaardelijk van hen houdt. Dat zij als jongere een waardevolle en gerespecteerde plaats in deze wereld horen te hebben of in te nemen waar zij hun volle persoonlijke potentieel moeten kunnen realiseren.

In de Babylonische Talmoed, Tractaat Kiddoesjien treffen de volgende passage:

תלמוד בבלי מסכת קידושין דף לו עמוד א
רבי מאיר אומר: בין כך ובין כך אתם קרוים בנים, שנאמר: בנים סכלים המה, ואומר: בנים לא אמון בם, ואומר: זרע מרעים בנים משחיתים, ואומר: והיה במקום אשר יאמר להם לא עמי אתם יאמר להם בני אל חי. מאי ואומר? וכי תימא, סכלי הוא דמקרי בני, כי לית בהו הימנותייהו לא מיקרו בני, ת"ש, ואומר: בנים לא אמון בם; וכי תימא, כי לית בהו הימנותא הוא דמיקרו בנים, כי פלחו לעבודת כוכבים לא מיקרו בנים, ת"ש, ואומר: זרע מרעים בנים משחיתים; וכ"ת, בנים משחיתים הוא דמיקרו, בני מעלייא לא מיקרו, ת"ש, ואומר: והיה במקום אשר יאמר להם לא עמי אתם יאמר להם בני אל חי

Rabbi Meir  zegt: 'Of je nu zo gedraagt of zo gedraagt, jullie worden ‘kinderen’ genoemd. Dit komt ons te leren, dat jullie 'Zijn kinderen' zijn ongeacht wat jullie doen. Zelfs kinderen die niet godsdienstig zijn noemt Hasjem ‘Mijn kinderen’. ..’Er staat geschreven: 'zelfs jullie zijn de kinderen van de levende God.’ Zelfs als de kinderen geen emoene hebben, zijn  zij de kinderen van de Schepper. Zelfs een ongelovige Jood wordt een ‘kind van God’ genoemd. Hoe noemen we een ‘kind’ dat  bewust andere afgoden dient? Vernietigt hij de relatie tot zijn Schepper? Zij worden ‘vernietigers’ genoemd, een moesjges. Meestal wordt de persoonlijke band met Hasjem teniet gedaan door verwijderende daden. Toch noemt Hasjem ook deze mensen 'Zijn kinderen’. Wanneer een moesjgies zegt ‘ik behoor niet tot jullie (Joodse) volk’, dan zullen we hem antwoorden ‘Jij hoort ook bij ons volk, tot de kinderen van de levende God.’

De Talmoed leert ons hier dat Gods liefde voor de mens onverbrekelijk is, voor ieder mens, voor iedere Jehoede.

Goed Sjabbes!

donderdag 7 juni 2018

I.P.O.R. door N.I.K. opgeheven, Jacobs weg bij Cheider.

Door: Rabbijn Simon Bornstein

Het Ressort Interprovinciaal Opperrabbinaat (I.P.O.R.) werd afgelopen week definitief opgeheven door het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap. Vandaag werd bekend dat de hoogst omstreden rabbijn Jacobs terug treedt uit het bestuur van de Joodse Kindergemeenschap Cheider.

Exodus uit de Vuurtoren

In tijdens een explosieve vergadering van de Centrale Commissie (C.C.) van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (N.I.K.) op dinsdagavond 22 mei 2018 zijn enige  ingrijpende besluiten genomen voor de toekomst van het N.I.K.


Besloten werd om het ressort I.P.O.R. op te heffen. Hiervoor in de plaats komen twee nieuwe ressorten, genaamd Nederland Midden (de N.I.G.’s Bussum, Almere, Amersfoort, Nijmegen, Breda en Winterswijk) en Mediene (de overige gemeenten in het I.P.O.R.).
– De gehouden verkiezingen voor de C.C.-afgevaardigden van het I.P.O.R. en Rotterdam zijn ongeldig verklaard; er moeten in die gebieden nieuwe verkiezingen komen. De P.C. zal deze verkiezingen in Rotterdam en de twee nieuwe ressorten organiseren. 

– In de nieuwe ressorten zullen ook bestuursverkiezingen worden gehouden.

In opdracht van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Onderwijs heeft de Rijksinspectie voor het Onderwijs een onderzoek gelanceerd naar het bestuurlijk handelen van het schoolbestuur van het Cheider. De Inspectie bezocht op 04 juni het Cheider
In een brief aan (oud-) leerlingen, (oud-) medewerkers en ouders roept de Inspectie voor het Onderwijs op om zoveel mogelijk informatie aan te leveren die van belang kan zijn voor de voortgang van het onderzoek.
De Inspectie nodigt uit om een bijdrage te leveren aan een onderzoek naar de sociale veiligheid op de Joodse Kindergemeenschap Cheider. De Minister van Onderwijs heeft de inspectie gevraagd dit onderzoek uit te voeren, omdat hij vragen heeft over de sociale veiligheid op de school en hoe het bestuur daarmee omgaat.

Het onderzoek richt zich op de vraag of en in hoeverre het bestuur de sociale veiligheid bij Cheider in voldoende mate borgt, nu en in de toekomst. In de maand juni 2018 voert de Inspectie het onderzoek op de school uit. 

De Inspectie voert in ieder geval gesprekken met:
. een deel van de leerlingen van het basis- en het voortgezet onderwijs (bo en vo) (in kleine groepjes van jongens en meisjes)
. een deel van de ouders b.o. en v.o. (in kleine  groepjes),
. een deel van de leraren b.o. en v.o. (in kleine groepjes)
. de vertrouwenspersoon
. de zorgfunctionarissen
. het bestuur
. het intern toezicht
. de medezeggenschapsraad
. de adviesraad

De Minister heeft de Inspectie gevraagd ook voormalige leerlingen, ouders en personeelsleden te betrekken bij het onderzoek. Hiermee kan in beeld komen hoe het beleid op het gebied van de sociale veiligheid zich in de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.

De Inspectie spreekt met enkele kleine groepjes van leerlingen, ouders en personeelsleden. Mensen die daarvoor niet worden uitgenodigd, maar toch een (telefonisch) gesprek willen voeren met de Inspectie, of anderszins informatie willen geven, kunnen dit aangeven via een speciaal voor dit onderzoek in het leven geroepen e-mailadres: onderzoekcheider@onderwijsinspectie.nl.

De Inspectie belooft om contact te nemen om een afspraak te maken voor een goed gesprek. Als u wel deelneemt aan een van de groepsgesprekken maar ook nog individueel met de Inspectie wilt spreken, kan dat ook. Ook dan kunt u de Inspectie via bovengenoemde-mailadres benaderen. Alle informatie zal strikt vertrouwelijk worden behandeld belooft de Inspectie. 

Om zoveel mogelijk gelegenheid te bieden om aan het onderzoek bij te dragen stelt de Inspectie verder op 12 juni 2018 een telefonisch spreekuur open. Een bij het onderzoek betrokken inspecteur is dan beschikbaar tussen 16.00 en 19.OO uur op telefoonnummer: O8OO-1115. 

maandag 4 juni 2018

De Chacham Zvi (1658-1718)


Exact driehonderd jaar geleden overleed Opperrabbijn Zvi Hirsch Asjkenazi  (1658-1718). Reden genoeg om de grootheid op deze plaats te gedenken.  צבי אשכנזי‎ is wereldberoemd onder zijn alias, de Chacham Zvi

Chacham Zvi, portret

Deze gaon werd geboren in Moravië en overleed in Lemberg. Hij wordt wel de voornaamste en grootste Opperrabbijn van Amsterdam genoemd.

Chacham Zvi was een kleinzoon van een geleerde grootvader: Efrojiem HeCauhein die rabbinale bekendheid geniet door de publicatie van zijn boek Sjangar Efrojiem.  Efrojiem HeCauhein was een schoonzoon van een andere rabbinale grootheid: Eiliejoh Bangal Sjeim Tauv uit Chelm.

Door zijn tijdgenoten werd hij geprezen om zijn genialiteit en enorme intellect. Vrijwel alle rabbijnen van zijn generatie kenden hem als Klausrabbiner in Altona, nabij de Duitse stad Hamburg. Zijn enorme Joodse geleerdheid werd in geheel Europa erkend.

Een Klaus is in het oude West-Jiddisch een aanduiding voor een Joodse school. Het woord is etymologisch afkomstig van het woord clusa het welk in het Latijn ‘gesloten’ betekent. Een Klaus werd door leden van de kehille gesticht. In een Klaus werden Tauro en Talmoed bestudeerd.

De Chacham Zvi paarde zijn scherp intellect aan heldere hallochische ratio’s en standpunten. Voorts genoot hij aanzien omdat hij een afkeer had van geld en de invloed die daarmee soms gekocht kon worden. Door gefortuneerde gemeenteleden in Amsterdam werd hij wel beschouwd als obstinaat en in een zekere zin arrogant.

Hij was niet zelfzuchtig maar wel gepassioneerd en uitgesproken. Dit kon soms leiden tot conflicten, waaronder hij soms duidelijk leed. De Chacham Zvi behoort tot de meest vooraanstaande Chassidei Asjkenoos. Van zijn handgeschreven responsa is slechts een deel in druk verschenen. Zijn meesterwerk gaf hij de titel Responsa Chacham Zvi (Amsterdam 1712).

Reeds voor zijn beroeping als Opperrabbijn van Amsterdam had de Chacham Zvi een zeer indrukwekkend verlopen carrière als rondreizende geleerde. Zijn bekendheid kan worden afgeleid aan het grote aantal hallochisch geleerde werken die collega rabbijnen publiceerden.

In veel gevallen omvat een dergelijk boek de opmerking, dat de bekende Chacham Zvi die plaats had aangedaan en daar met lokale geleerden over hallochische vraagstukken had gedebatteerd waarbij hij hen zijn standpunten of besluiten mededeelde. In veel gevallen werd diens opvatting als richting gevend voor de lokale gemeenschap schriftelijk vastgelegd.

Zvi Hirsch Asjkenozi werd geboren in Moravië, in de stad Mezeric. Aanvankelijk ontving hij zijn educatie van zijn eigen vader en van zijn grootvader Efrojiem HeCauhein die functioneerde als rabbijn van Alt-Ofen.  Zijn grootvader zond hem naar de jesjievo van rabbijn Eiliehoe Cobo in Saloninki, aan de Adriatische kust.

In Thessaloniki ten tijde van zijn aankomst was reeds sedert de Klassieke Oudheid een voorname Joodse gemeenschap gevestigd. Ten tijde van de Chacham Zvi waren er relatief veel aanhangers van de valse messias Sabbetaj Zvi woonachtig in die stad.

Sabbetaj Zvi was een Sefardische Jood die zichzelf als messias had uitgeroepen. Ook deze figuur was een rondreizende Joodse prediker, die in het mediterrane gebied een aanzienlijke aanhang verwierf. Dit bleek later ook in Amsterdam onder de leden van de Portugees Israëlitische Gemeente zo te zijn.

In Amsterdam verkochten sommige Joden zelfs hun bezittingen en hun woning om met de opbrengst de reis naar Eretz Jisro’eil te kunnen bekostigen. Immers Sabbestaj Zvi had opgeroepen tot een terugkeer naar het oude vaderland van het Jodendom.

Sabbetaj Zvi veroorzaakte veel onrust in het Ottomaanse rijk, dusdanig dat hij op last van de Sultan werd gearresteerd en  werd veroordeeld. 

Uiteindelijk bekeerde de valse messias zich tot de islam om zo te ontkomen aan de hem opgelegde doodstraf. Ook na zijn uiteindelijke overlijden bleven in sommige Sefardische gemeenschappen nog generaties Sabbetajanisten bestaan die geloofden in zijn wederkomst als messias.

Voor de Chacham Zvi waren deze ontwikkelingen bepalend voor zijn carrière waarin hij het beschermen van het ‘ware’ Jodendom tegen de Sabbetajanistische invloeden die hij met kracht bestreed waar hij maar kon.

In Saloniki maakte de Chacham Zvi zich de Sefardische studie- en Talmoedische onderzoeksmethodieken eigen. Voorts leerde hij het Ladino in woord en geschrift. 

Ladino is de uit Middeleeuws Spaans gemengd met Hebreeuwse en Arameese woorden en uitdrukkingswijzen samengestelde taal van de uit het Iberisch schiereiland afkomstige Sefardiem, een overgeleverd erfgoed vanuit de Al-Andaloesperiode in de Spaanse koninkrijken voorafgaande aan de verbanning van de Joden uit het katholieke Spanje.

Na Saloniki studeerde de Chacham Zvi een poos in Constantinopel, waar zijn genialiteit opviel en waar hij werd aangeduid met de titel Chacham, de Sefardisch titel voor een rabbinale geleerde, zulks ondanks zijn Polnische oorspong. Na terugkeer na Alt-Ofen huwde hij een dochter van een voorname Joodse burger van die stad.

zondag 3 juni 2018

Synagoge in Delft viert Bat Mitswe

Door: Rabbijn Simon Bornstein



Sinds eind 2005 komt de 'Open Joodse Gemeente Klal Israel' samen in het twee eeuwen oude pand aan de Koornmarkt 12, vroeger eigendom van de voormalige Nederlands Israëlitische Gemeente Delft. De huidige godsdienstige vereniging bekent zich tot het Reconstructionisme, een Amerikaanse vorm van Jodendom.

opening symposium


Deze 'open Joodse Gemeente' omschrijft zichzelf met de volgende woorden: 'Klal Israël is een progressieve egalitaire gemeente, waarin vrouwen en mannen gelijkberechtigd zijn. Er is dan ook geen scheiding tussen de geslachten. De stijl van onze diensten is respectvol maar ongedwongen.'


De enige Reconstructionistische Gemeente in Joods Nederland voorziet duidelijk in een grote behoefte, trekt bezoekers uit alle delen van het vaderland en bestaat dit jaar twaalf jaar. Daarom werd besloten om een "Bat Mitswe" of kerkelijke volwassenheid publiekelijk te vieren. 
Rabbijn Wim van Dijk spreekt

Ter gelegenheid van de symbolische Bat Mitswe-viering vond op zondag 03 juni 2018 een symposium plaats in het indrukwekkende classicistische gebouw, romantisch verscholen in het oude centrum van de stad, aan een Delftse gracht.


wetenschappelijke ronde tafel

Het symposium had als thema 'Dor Wador

Hoe ziet de toekomst van ons Nederlandse Jodendom er uit?' 

Deze centrale vraagstelling werd beantwoord in de bijdragen van drie sprekers: Rabbijn Drs. Wim van Dijk (orthodox), Professor Dr. Irene Zwiep, hoogleraar Hebreeuws aan de Universiteit van Amsterdam en Reconstructionistische Rabbijn Mevrouw Hannah Nathans, de geestelijke leidsvrouwe van de Reconstructionistische gemeente in Delft.
Hier een videoverslag van de publieksdiscussie.
 Rabbijn Wim van Dijk vertelt graag Joodse verhalen, gezeten op zijn eigen praatstoel.

Het symposium werd afgesloten met een publieksdebat, een minche-dienst en na afloop door de enthousiaste bezoekers uitbundig beleefd samen zijn. Een waar feest!

Van harte mazzel tov! 








zaterdag 2 juni 2018

De rabbijn en de derwiesj

Door: Rabbijn Simon Bornstein

De rabbijn en de derwiesj. Het klinkt als de titel van een spannend boek, maar hier wordt de fijne bijeenkomst bedoeld waar rabbijn Simon Bornstein samen met een imam bij zes verschillende Arabische organisaties te gast mocht zijn bij gelegenheid van de viering van de islamitische vastenmaand Ramadan.

rabbijn en imam aan de ronde tafel

Gedurende de dertig vastendagen gedragen de meeste religieuze moslims zich min of meer het zelfde als Joden gedurende Joodse vastendagen. Overeenkomsten zijn bijvoorbeeld, van zonsopgang tot zondergang neemt men geen vocht of voeding tot zich, gedraagt men zich bescheiden, worden devoot gebeden gezegd op de vaste tijden, onthouden echtelieden zich van de geslachtsgemeenschap en gedraagt men zich bescheiden ten opzichte van de Schepper en de medemens. 

 dansende derwiesj, Soefistische traditie

De moslims zijn tijdens hun Ramadan bovengemiddeld gastvrij en vrijgevig. Er zijn talloze kleine en grote campagnes om voedsel en hulppakketten voor armen in te zamelen, Op de meest uiteenlopende plaatsen worden openbare iftarmaaltijden georganiseerd waaraan een thematisch programma voorafgaand aan het verbreken van de vastendag plaats heeft.

rabbijn en de derwiesj

Rabbijn Bornstein was op diverse plaatsen te gast als spreker en als gast. Warm verwelkomend en zeer sociaal treffen buurtbewoners, moskeegangers en families elkaar op het tijdstip waarop Joden de Sjabbes beëindigen. Een fantastische periode van diepgaande spirituele en sociale verbondenheid.

Aan onze islamitische broeders en zusters, een Ramadan Kareem!

#BIJEENKOMST "#SOLIDAIR MET# ISRAËL"

Door: #Rabbijn #Simon #Bornstein ® Na de verschrikkelijke aanval op Israël hebben Joodse organisaties in Nederland, waaronder de Joodse Ge...