Door: Rabbijn
Simon Bornstein
Jonge
Joden met sportieve lichamen, dat was het ideaalbeeld van sommige zionistische
denkers in de negentiende eeuw. Deze nieuwe beeldvorming vormde een
revolutionair contrast met de terneergeslagen, verdrukte, zwakke Joden in de Europese getto's.
Eeuwen
lang was het beeld van de Joden als typisch zwak prevalent en zionistische voorlieden
keerden dit beeld om. Door de Joodse voorouders uit de Klassieke Oudheid als
voorbeeldfiguren te hanteren propageerden negentiende eeuwse zionisten het
beoefenen van de meest uiteenlopende sporten onder jonge Joden.
In
het bijzonder helden als Bar Kochba en de Maccabeeën worden als exemplarisch
opgevoerd. Joden waren evenals andere volkeren in staat om discipline,
doorzettingsvermogen en fysieke kracht te cultiveren. Dit moest volgens
sommigen jonge Joden vormen tot fysiek fitte, gezonde en nationaal gerichte
personen.
Professor
Todd Samuel Presner, hoogleraar in de Germanistiek en Joodse Studiën aan de
Universiteit van California in Los Angelos beschrijft in zes uitstekende
hoofdstukken de ontwikkelingen die aanvangen bij de door een Europees staatshoofd tijdens diens veldtocht naar het Heilige Land in 1798
bevolen regeneration van de
verschopte Joodse massa’s in Europa, tot een krachtig volk dat terug zou moeten
keren naar het Beloofde Land om daar haar nationale onafhankelijkheid zelf in
te vullen.
Martin
Buber en E.M. Lilien zijn filosofen die de esthetiek van de regeneratie van
jonge Joden benadrukken. De oorsprong van het Muskel Judenthum kan deels worden gezocht in het streven naar een
Joodse burger die voor zijn eigen belangen op moet kunnen komen. Evenals in het
ideaal de eigen Joodse onafhankelijkheid in Eretz Jisro’eil militair te kunnen verdedigen.
Het
regeneratie denken over Joden en door Joden heeft onder andere te maken met het
negentiende eeuwse discours over rassentheorieën, fysieke fitheid, eugenetische
politiek, kolonialisme en militarisme van Europese samenlevingen. Immers, uit
deze maatschappelijke debatten werden het modern imperialisme, het denken over
een raciale staat (Nazi-Duitsland) en pan-nationalisme geboren.
Aan het einde
van de negentiende eeuw werd het rabbinale denken over zachtmoedige Joodse
mannen door seculiere Joden vervangen door heroïsche heteroseksuele Joodse
mannen, een zionistische reactie op de druk van de moderne masculiene pan-Europese
cultuur.
De
oorsprong van dit gespierde denken ligt onder andere bij Nordau die gedurende
het tweede Zionistische Congres in Basel op 28 augustus 1898 verklaarde dat een
nieuw Joods type moest worden geïmplementeerd: de fysiek krachtige en moreel fitte
Jood.
Nordau
Zulks
in het bijzonder als antwoord op de voortdurend verslechterende levensomstandigheden
van Joden in Bessarabië, Roemenië en Rusland. In diens optiek moest het
zionisme de Jood opwekken tot nieuw leven, de Joodse idealen verjeugdigen en geassimileerden
terugvoeren tot enige vorm van een Joodse levensstijl.
De oproep tot een Muskel
Judenthum kan dus worden opgevat als een oproep tot spirituele en fysieke
vernieuwing of modernisering. Kunstenaar
Lilien, was een van vroege zionistische illustratoren. In diens afbeeldingen
komen fysiek fitte, bebaarde Joodse mannen voortdurend terug. Dit appelleert
aan de klassieke Griekse mannen, de hoplieten of speerdragers.
Hoplieten
In de
afbeeldingen van Lilien symboliseren Hellenistisch ogende Joodse mannen de
regeneratie van het lichaam van de individuele Jood en de formatie van een
nationale Joodse staat. En daarmee de verplaatsing van hun fysieke en
maatschappelijke vruchtbaarheid naar Eretz Jisro’eil.
De eerste Joden die zich gedurende de negentiende eeuw in het kader van het zionisme in het Heilige Land vestigden, transformeerden het van goeddeels dorre
woestenij tot een technologisch, politiek en agrarisch hoogwaardige moderne
nationale staat.
De
auteur beschrijft op solide wijze de negentiende eeuwse en vroeg twintigste
eeuwse ideologieën onder Joden en niet-Joden. Presner beschrijft uitvoerig de
politieke wijzen waarop sportbeoefening kan worden ingezet ten behoeve van staatsvorming.
Een gezond lichaam in een gezonde (nationale) staat gold als een medicijn om de
maatschappelijke noden van Joden in Europa en elders te kunnen helen.
T.S. Pressner, Muscular Judaism: The Jewish Body and the Politics of Regeneration (London
