Door: Rabbijn Simon Bornstein®
De hagadah is een van de oudste en meest geliefde liturgische boeken van het jodendom. Het wordt gebruikt tijdens de sederavond van Pesach, het feest dat de uittocht uit Egypte herdenkt. De hagadah bevat het verhaal van de slavernij en de bevrijding van het Joodse volk, aangevuld met liederen, gebeden, rituelen en symbolen.
De hagadah is niet alleen een boek, maar ook een kunstwerk. Door de eeuwen heen hebben Joden over de hele wereld prachtige hagadot gemaakt, versierd met illustraties, miniaturen, kalligrafie en goud. Deze hagadot weerspiegelen de culturele diversiteit en creativiteit van het Joodse erfgoed.
In deze blogpost wil ik u enkele voorbeelden laten zien van bijzondere hagadot uit verschillende periodes en plaatsen. Ik hoop dat u net zo gefascineerd zult zijn als ik door deze schatten uit de Joodse traditie.
- De Vogelkoppen-hagadah: Deze hagadah is gemaakt in Duitsland in de 14e eeuw en is een van de oudste geïllustreerde hagadot die bewaard zijn gebleven. Het bijzondere aan deze hagadah is dat alle menselijke figuren vogelkoppen hebben. Er zijn verschillende verklaringen voorgesteld voor deze eigenaardige stijl, zoals een symbolische verwijzing naar de ziel of een manier om het verbod op het afbeelden van mensen te omzeilen. De Vogelkoppen-hagadah bevat ook scènes uit het dagelijks leven van de middeleeuwse Joden, zoals het bakken van matzes en het slachten van het paaslam.
- De Gouden hagadah: Deze hagadah is gemaakt in Spanje in de 14e eeuw en behoort tot de mooiste hagadot ooit gemaakt. De naam komt van de schitterende gouden achtergrond die elke pagina siert. De Gouden hagadah bevat meer dan 50 miniaturen die het verhaal van de uittocht illustreren, maar ook bijbelse en historische taferelen die verband houden met Pesach. Zo zien we bijvoorbeeld Abraham die Isaak offert, Mozes die de Tien Geboden ontvangt, en de verwoesting van de Tempel door de Romeinen. De Gouden hagadah is een meesterwerk van de Spaans-Joodse kunst, die kort daarna tot een einde kwam door de verdrijving van de Joden uit Spanje in 1492.
- De Washington-hagadah: Deze hagadah is gemaakt in Italië in de 15e eeuw en is een van de eerste gedrukte hagadot ter wereld. Het is een klein boekje dat gemakkelijk in de hand kan worden gehouden tijdens de seder. Het heeft geen illustraties, maar wel elegante Hebreeuwse letters en kleurrijke initialen. De Washington-hagadah is ook interessant omdat het verschillende varianten en toevoegingen bevat die getuigen van de regionale verschillen in de Joodse liturgie. Zo bevat het bijvoorbeeld een gebed voor de paus en een lofzang op Italië.
Deze drie hagadot zijn slechts een kleine selectie uit de rijke verzameling van liturgische boeken die het Joodse volk door de geschiedenis heen heeft geproduceerd. Ze laten zien hoe de hagadah niet alleen een bron van religieuze inspiratie is, maar ook een uiting van culturele identiteit en artistieke expressie. Ik nodig u uit om meer te ontdekken over deze fascinerende boeken en hun betekenis voor het Joodse leven.
