Door: #Rabbijn #Simon #Bornstein®
In een tijd waarin digitalisering en technologische innovaties de gezondheidszorg ingrijpend veranderen, wordt de behoefte aan ethische reflectie steeds groter. De Aanpak Begeleidingsethiek (ABE) biedt een vernieuwende methode om deze ethische uitdagingen het hoofd te bieden, met potentieel verstrekkende implicaties voor de rol van geestelijk verzorgers in de zorg.
Oorsprong en Kernprincipes van de Aanpak Begeleidingsethiek
De ABE is ontwikkeld door de werkgroep ethiek en digitalisering van ECP|Platform voor de Informatiesamenleving, gebaseerd op het filosofische concept van professor Peter-Paul Verbeek. Deze aanpak introduceert een paradigmaverschuiving in de techniekethiek, waarbij de nadruk verschuift van een beoordelende naar een begeleidende rol van ethiek in de samenleving.
Het fundamentele uitgangspunt van de ABE is de erkenning van de complexe wisselwerking tussen mens, technologie en omgeving. In plaats van technologie te beoordelen als een extern object, beschouwt de ABE technologie als een integraal onderdeel van menselijke praktijken en ervaringen. Deze benadering stelt ons in staat om voorbij de simpele dichotomie van 'goed' of 'slecht' te kijken en in plaats daarvan te focussen op hoe we technologie verantwoord kunnen inzetten en begeleiden in de samenleving.
Methodologie en Toepassing
De ABE is ontworpen als een participatieve methode die concrete handvatten biedt voor de ethisch verantwoorde toepassing van technologie in de praktijk. De aanpak omvat doorgaans een workshop waarin diverse belanghebbenden samenkomen om een specifieke technologische casus te analyseren.
Het proces verloopt in verschillende stappen:
Technologiebeschrijving: Een gedetailleerde uiteenzetting van de betreffende technologie en haar beoogde toepassing.
Effectenanalyse: Identificatie van de mogelijke positieve en negatieve effecten van de technologie.
Waardenverkenning: Explicitering van de waarden die in het geding zijn.
Handelingsopties: Ontwikkeling van concrete acties om de technologie ethisch verantwoord te implementeren.
Deze methodiek stimuleert een holistische benadering waarbij niet alleen de technologie zelf, maar ook de context waarin deze wordt toegepast en de betrokken mensen in ogenschouw worden genomen.
De ABE in de Zorgpraktijk
In de zorgsector, waar de implementatie van nieuwe technologieën vaak gevoelig ligt, heeft de ABE al waardevolle inzichten opgeleverd. Een voorbeeld hiervan is de toepassing bij de ontwikkeling van de Kookapp voor groepen, het gebruik van de SignaLeren app, en de inzet van de sociale robot SARA.
Deze casussen tonen aan dat de ABE een laagdrempelige methode is om inzicht te krijgen in de diverse perspectieven en waarden van verschillende belanghebbenden. De bottom-up benadering van de ABE blijkt bijzonder effectief in het identificeren van cruciale aspecten zoals werktevredenheid en het welzijn van zorgontvangers, die bij meer traditionele top-down ethische benaderingen mogelijk over het hoofd worden gezien.
Implicaties voor Geestelijk Verzorgers
De introductie van de ABE heeft potentieel verstrekkende gevolgen voor de rol van geestelijk verzorgers in de zorg. Als professionals die gespecialiseerd zijn in zingeving, ethiek en spiritualiteit, bevinden geestelijk verzorgers zich in een unieke positie om de implementatie van de ABE te faciliteren en te verrijken.
Nieuwe Rollen en Verantwoordelijkheden
Facilitator van Ethische Dialoog: Geestelijk verzorgers kunnen een centrale rol spelen in het modereren van ABE-workshops, waarbij ze hun expertise in het begeleiden van gevoelige gesprekken en het navigeren van ethische dilemma's kunnen inzetten.
Vertaler van Waarden: Hun diepgaande kennis van menselijke waarden en zingeving stelt geestelijk verzorgers in staat om de vaak impliciete waarden die in het geding zijn bij technologische innovaties te expliciteren en te vertalen naar concrete handelingsopties.
Brugfunctie: Geestelijk verzorgers kunnen fungeren als brug tussen verschillende stakeholders, waaronder zorgprofessionals, patiënten, technologieontwikkelaars en beleidsmakers, door hun vermogen om verschillende perspectieven te begrijpen en te integreren.
Bewaker van Menselijkheid: In een context van toenemende digitalisering kunnen geestelijk verzorgers erover waken dat de menselijke dimensie van zorg niet verloren gaat, door voortdurend de aandacht te vestigen op existentiële en spirituele aspecten van zorgverlening.
Uitdagingen en Kansen
De integratie van de ABE in het werkterrein van geestelijk verzorgers brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee. Enerzijds vereist het een verbreding van hun kennisdomein, waarbij een basiskennis van technologie en digitalisering onontbeerlijk wordt. Anderzijds biedt het geestelijk verzorgers de mogelijkheid om hun unieke expertise op een nieuwe en relevante manier in te zetten, waardoor hun positie binnen zorgorganisaties kan worden versterkt.
Conclusie en Toekomstperspectief
De Aanpak Begeleidingsethiek vertegenwoordigt een belangrijke innovatie in het veld van techniekethiek, met bijzondere relevantie voor de zorgsector. Door ethiek te herpositioneren als een begeleidende kracht in plaats van een beoordelende instantie, opent de ABE nieuwe wegen voor een constructieve omgang met technologische innovaties.
Voor geestelijk verzorgers biedt de ABE een kans om hun rol te herdefiniëren en uit te breiden. Door actief deel te nemen aan de implementatie van deze aanpak kunnen zij een cruciale bijdrage leveren aan de ethisch verantwoorde integratie van technologie in de zorg, terwijl ze tegelijkertijd de kern van hun professie - de aandacht voor menselijkheid, zingeving en ethiek - behouden en versterken.
De toekomst van geestelijke verzorging in een gedigitaliseerde zorgomgeving zal waarschijnlijk een hybride vorm aannemen, waarin traditionele rollen worden gecombineerd met nieuwe verantwoordelijkheden op het gebied van technologische ethiek. Deze evolutie vraagt om een proactieve houding van geestelijk verzorgers, waarbij voortdurende scholing en interdisciplinaire samenwerking essentieel zijn.
Uiteindelijk biedt de ABE een waardevol kader waarbinnen geestelijk verzorgers hun unieke perspectief kunnen inbrengen in het grotere gesprek over de toekomst van de zorg. Door deze kans aan te grijpen, kunnen zij niet alleen hun eigen relevantie waarborgen, maar ook een onmisbare bijdrage leveren aan een zorglandschap waarin technologie en menselijkheid hand in hand gaan.
